Εισαγωγή στη στερεά τροφή
Συστάσεις της γερμανικής και αυστριακής εταιρίας παιδιατρικής και εφηβικής ιατρικής.
πηγή:
Koletzko, B., Bauer, C., Cierpka, M. et al. Ernährung und Bewegung von Säuglingen und stillenden Frauen. Monatsschr Kinderheilkd 164, 771–798 (2016) doi:10.1007/s00112-016-0147-2
Βασικές αρχές
-
Το συνιστώμενο χρονικό πλαίσιο για την εισαγωγή της στερεάς τροφής λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες του βρέφους σε θρεπτικά συστατικά, τις μεμονωμένες διαφορές στην κινητική ανάπτυξη , την αποδοχή από το βρέφος της στερεάς τροφής και την πρόληψη αλλεργιών.
-
Για να ξεκινήσει ένα βρέφος την στερεά τροφή θα πρέπει να έχει σταματήσει την αντανακλαστική κίνηση της γλώσσας, η οποία διώχνει προς τα έξω οτιδήποτε μη υγρό μπαίνει στο στόμα του. Αυτό συμβαίνει συνήθως μετά τον 4ο μήνα ζωής, όπου πλέον τα περισσότερα παιδιά μπορούν να μεταφέρουν τροφή με τη γλώσσα τους.
-
Επιπλέον θα πρέπει το βρέφος να μπορεί να κρατάει το κεφάλι του σταθερό και να κάθεται έστω υποβοηθούμενο.
-
Βάση των ανωτέρω η εισαγωγή στη στερεά τροφή θα πρέπει να γίνεται το νωρίτερο στις αρχές του 5ου και το αργότερο στην αρχή του 7ου μήνα.
-
Η σειρά που εφαρμόζεται είναι επιλεγμένη με τέτοιο τρόπο ώστε μαζί με το μητρικό ή βρεφικό γάλα να επιτυγχάνονται οι απαραίτητες τιμές πρόσληψης ενέργειας και θρεπτικών συστατικών.
-
Η έναρξη γίνεται με σούπα από λαχανικά, πατάτα και κρέας ή ψάρι.
-
Δεδομένου ότι τα αποθέματα σιδήρου του βρέφους εξαντλούνται σε μεγάλο βαθμό μετά από 4 έως 6 μήνες σίτισης με μητρικό γάλα και η ανάγκη για σίδηρο αυξάνεται απότομα κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους, συνιστάται ως πρώτο βήμα η εισαγωγή του κρέατος, καθώς περιέχει υψηλό ποσοστό σιδήρου με καλή βιοδιαθεσιμότητα.
-
Επιπρόσθετα τα ψάρια, συμπεριλαμβανομένων και των ψαριών με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, πρέπει να αποτελούν μέρος της διατροφής και θα πρέπει να χορηγούνται μία ή δύο φορές την εβδομάδα αντί του κρέατος μαζί με πολτό λαχανικών και πατάτας. Τα λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός ή το σκουμπρί, παρέχουν Ω3 λιπαρά οξέα μακράς αλύσου, εικοσαπεντανοϊκό οξύ (EPA) και εικοσιδυαεξανοϊκό οξύ (DHA). Τα ψάρια είναι επίσης πλούσια σε σίδηρο, ψευδάργυρο και ιώδιο (θαλάσσινο ψάρι). Ωστόσο, πρέπει να αποφεύγονται μεγάλα ψάρια όπως ο τόνος ή ο ξιφίας, λόγω των υψηλότερων επιπέδων ρύπων οι οποίοι περιέχονται σε αυτά. Mελέτες αναφέρουν οτι η κατανάλωση θαλάσσιων ψαριών συνδέεται με τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης αλλεργιών.
-
Ένα μήνα αργότερα, ένα ακόμη γεύμα γάλακτος αντικαθίσταται από γεύμα γάλακτος-δημητριακών. Ακολουθεί το γεύμα με φρούτα και δημητριακά (χωρίς γάλα), το οποίο αντικαθιστά ακόμα ένα γεύμα γάλακτος.
-
Τα υπόλοιπα γεύματα της ημέρας εξακολουθούν να καλύπτονται από το μητρικό/βρεφικό γάλα. Από το δέκατο μήνα και μετά, τα γεύματα στερεάς τροφής μετατρέπονται σταδιακά σε γεύματα οικογενειακής διατροφής.
-
Επιδιώκοντας την καλύτερη αποδοχή νέων τροφών φροντίζουμε να χρησιμοποιούμε ποικιλία συστατικών σε λαχανικά και φρούτα, δημιουργώντας έτσι μια πρώιμη εμπειρία στον συνδυασμό γεύσεων για το βρέφος. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να υπάρχει μια ποικιλία στα χρησιμοποιούμενα λαχανικά.
-
Επίσης αντί για πατάτα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ζυμαρικά, ρύζι ή άλλα είδη δημητριακών. Δεν έχει αποδειχθεί ότι ο χρόνος εισαγωγής της γλουτένης επηρεάζει τον κίνδυνο της κοιλιοκάκης. Η μεταγενέστερη χορήγηση δημητριακών που περιέχουν γλουτένη συνδέεται με μια μεταγενέστερη εκδήλωση της νόσου, αλλά όχι με μειωμένη συχνότητα εμφάνισής της. Εντούτοις, είναι σκόπιμο να εισαχθούν πρώτα μικρές ποσότητες γλουτένης (π.χ. ζυμαρικά, δημητριακά) και στη συνέχεια να αυξάνεται σταδιακά η ποσότητα.
-
Τέλος 1 έως 2 φορές την εβδομάδα η λήψη κρέατος να αντικαθίσταται από ψάρια.
-
Αυτές οι συστάσεις ισχύουν και για παιδιά με αυξημένο κίνδυνο αλλεργίας. Η αποφυγή ή η μετέπειτα εισαγωγή τροφών που είναι ιδιαίτερα πιθανό να προκαλέσουν αλλεργίες δεν παρέχει καμία προστασία από αλλεργίες.
Γενικές οδηγίες
-
Χρησιμοποιείτε πάντα καθαρά σκεύη και μαχαιροπήρουνα όταν ετοιμάζετε το φαγητό.
-
Πλένετε πάντα τα χέρια, τα δικά σας και του μωρού, πριν να ετοιμάσετε τις τροφές.
-
Το γεύμα θα πρέπει να προσφέρεται ενώ το παιδί κάθεται στο δικό του κάθισμα.
-
Πρέπει να ενθαρρύνεται να φάει και όχι να πιέζεται.
-
Διαλέξτε μια ώρα της ημέρας κατα την οποία το παιδί είναι ξεκούραστο, ευδιάθετο και σχετικά πεινασμένο.
-
Πάντα οι τροφές (το κάθε καινούργιο συστατικό) πρέπει να δοκιμάζονται μια-μια για 3-4 ημέρες, σε αυξανόμενες κάθε ημέρα ποσότητες. Αυτό θα μας επιτρέψει να αντιληφθούμε εάν το παιδί έχει αναπτύξει κάποια τροφική αλλεργία.
-
Σημάδια για πιθανή αλλεργία είναι η εμφάνιση εξανθήματος, οι διάρροιες, οι εμετοί, τα πολλαπλά ρεψίματα, η έντονη ανησυχία, η δύσπνοια λίγη ώρα μετά το γεύμα.
-
Τα γεύματα πρέπει να είναι πολτοποιημένα ως τους 8 μήνες στο μίξερ, αργότερα λιωμένα με το πιρούνι. Μελέτες δείχνουν ότι νήπια 15 μηνών που έχουν μάθει να επεξεργάζονται μόνο φαγητό εντελώς αλεσμένο, δυσκολεύονται περισσότερο να μασήσουν φαγητό μαλακό λιωμένο με πιρούνι (πχ πατάτα), παρά αυτά που έχουν μάθει να «μασάνε» 9 μηνών.
-
Τα παιδιά άνω των 15 μηνών πρέπει να μάθουν να τρώνε κανονικό φαγητό, ανεξάρτητα της ποσότητας που καταναλώνουν και όχι αλεσμένη τροφή.
-
Αν μια τροφή δεν φαίνεται να αρέσει στο βρέφος και αυτό κλείνει πεισματικά το στόμα του, δεν το πιέζουμε. Τη διακόπτουμε 8-10 ημέρες και ξαναδοκιμάζουμε.
-
Μπορεί να χρειαστεί κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να μάθει να τρώει αποτελεσματικά. Κατά τη διάρκεια των πρώτων αυτών μηνών, θα προσφέρετε ακόμη τα συνηθισμένα γεύματα με γάλα, όποτε δεν χρειάζεται να ανησυχείτε για το βάρος του.
Υγρά (συμπληρωματική ενυδάτωση)
-
Με την εισαγωγή της 3ης στερεάς τροφής (φρουτόκρεμα) δηλαδή περίπου στον 7ο μήνα, πρέπει να προσφέρεται στο μωρό εκτός του μητρικού ή βρεφικού γάλακτος και νερό (περίπου 200 ml ημερησίως).Το νερό της βρύσης είναι κατάλληλο. Δεν χρειάζεται να βράσει, αλλά πρέπει να το αφήνουμε να τρέξει μέχρι να ρέει κρύο νερό από το σωλήνα.
-
Ροφήματα με ζάχαρη θα πρέπει να αποφεύγονται. Θα πρέπει να προσφέρουμε νερό ή άλλα ροφήματα από μια κούπα ή ένα κύπελλο.
-
Με την αυξανόμενη κατανάλωση στερεάς τροφής, μειώνεται η ποσότητα νερού που προσλαμβάνει το βρέφος σε συνάρτηση με την κατανάλωση ενέργειας. Ταυτόχρονα, το νεφρικό φορτίο αυξάνεται. Επιπλέον, με την αυξανόμενη ηλικία του βρέφους, η ποσότητα του νερού που απελευθερώνεται μέσω του δέρματος, των πνευμόνων και μέσω των κοπράνων αυξάνεται.
-
Το μαύρο και το πράσινο τσάι είναι ακατάλληλα για βρέφη και μικρά παιδιά λόγω της περιεκτικότητάς τους σε καφεΐνη.
Εισαγωγή στην οικογενειακή διατροφή
-
Από τον 10ο μήνα, η διατροφή των βρεφών σταδιακά αλλάζει και ξεκινούν να σιτίζονται με την οικογενειακή διατροφή. Ο χυλός λαχανικών-πατάτας δεν λίωνεται, αλλά συνθλίβεται με το πιρούνι. Τα παιδιά μπορούν να λαμβάνουν μικρά κομμάτια φαγητού.
-
Το γεύμα γάλακτος-δημητριακών και ένα γεύμα γάλακτος αλλάζουν με ένα κρύο κύριο γεύμα, όπως πρωινό ή βραδινό. Το γάλα μπορεί τώρα να χορηγηθεί με ποτήρι ή φλιτζάνι.
-
Το γεύμα φρούτων-δημητριακών αλλάζει σε δύο σνακ, ένα το πρωί και ένα το απόγευμα. Αυτά τα σνακ αποτελούνται από ψωμί, φρούτα ή αργότερα κανονικό φαγητό. Σνακ όπως είναι πχ οι φρυγανιές ή τα παιδικά μπισκότα δεν θα πρέπει να δίνονται συχνά.
-
Στο τέλος του πρώτου έτους ζωής, το παιδί μπορεί να λάβει σχεδόν όλες τις τροφές και μπορεί να λάβει μέρος στο οικογενειακό γεύμα. Θα πρέπει να προσέχετε τα γεύματα να μην είναι πολύ αλατισμένα ή καρυκευμένα.
Συμπληρώματα κατα το πρώτο έτος ζωής
Βιταμίνη Κ: χορηγείται ενδομυϊκά στο μαιευτήριο
Βιταμίνη D: λόγω των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D στο μητρικό και το βρεφικό γάλα θα πρέπει να χορηγείται ημερησίως βιταμίνη D 400 IU σε υγρή μορφή απο την πρώτη εβδομάδα μετά την γέννηση εως το δεύτερο καλοκαίρι ζωής.
Ιώδιο: Οι θηλάζουσες μητέρες πρέπει να λαμβάνουν ιώδιο κατα την διάρκεια του θηλασμού (βλ. Παράγραφο “διατροφικές οδηγίες για μητέρες που θηλάζουν") για να αυξήσουν την περιεκτικότητα σε ιώδιο στο γάλα τους.
Προσοχή!
-
Κατά τη διάρκεια της σίτισης επιβάλλεται το βρέφος να βρίσκεται υπό συνεχή επιτήρηση.
-
Μη δίνετε μέλι στα παιδιά κάτω των 12 μηνών, γιατί υπάρχει κίνδυνος αλλαντίασης.
-
Μη βάζετε αλάτι στο φαγητό γιατί επιβαρύνει τους νεφρούς.
-
Μη δίνετε φρέσκο γάλα στα παιδιά κάτω των 12 μηνών. Τα νεφρά των βρεφών δεν μπορούν να το επεξεργαστούν γιατί περιέχει πολλούς ηλεκτρολύτες και πρωτεΐνη.
-
Μη βάζετε ζάχαρη στο γεύμα τους.
-
Μη δίνετε ολόκληρους ξηρούς καρπούς κάτω από την ηλικία των 3 χρόνων, γιατί υπάρχει κίνδυνος πνιγμονής.
-
Μη δίνετε αποβουτυρωμένα τρόφιμα κάτω από την ηλικία των 2 ετών. Τα λίπη είναι σημαντική πηγή λιποδιαλυτών βιταμινών γι’ αυτό τα γαλακτοκομικά (γάλα, γιαούρτι, τυρί) πρέπει να είναι πλήρη.
-
Μην δίνετε άλλα ροφήματα ως 12 μηνών, πέρα από νερό και γάλα (μητρικό ή γάλα σκόνη).
Dr. med. Δημήτριος Κωνσταντέλος