Ακόμα και τα βρέφη και τα νήπια γοητεύονται από τους ήχους και τις εικόνες από την οθόνη διαφόρων ηλεκτρονικών συσκευών (λάπτοπ, smartphones, tablets, τηλεοράσεις κ.α). Αυτό που χρειάζονται όμως πάνω απ 'όλα σε αυτή την ηλικία, είναι η στοργή καθώς και η δημιουργία ποικιλίας εμπειριών μέσω των διαφόρων αισθήσεων.
Τα διάφορα ηλεκτρονικά μέσα βρίσκονται στην καθημερινή ζωή των βρεφών και των νηπίων παντού. Οι εικόνες και οι ήχοι που εκπέμπουν τα συναρπάζουν, ειδικότερα δε οι συσκευές που λειτουργούν με την αφή (tablets, smartphones) .
Γιατί τα μικρά παιδιά αντί για οθόνες χρειάζονται στοργή και ερεθίσματα κατάλληλα της ηλικίας τους;
Τα μωρά και τα νήπια έχουν έμφυτη την περιέργεια. Τους αρέσει να βιώνουν ερεθίσματα από το περιβάλλον τους, κυρίως δοκιμάζοντας και μιμούμενα άλλα παιδιά και ενήλικες. Τους αρέσουν τα απλά παιχνίδια και απολαμβάνουν να μαθαίνουν πώς αυτά λειτουργούν. Η γεύση, η μυρωδιά, το συναίσθημα, η ακοή και η όραση είναι σε πρώτο πλάνο, αλλά και η δυνατότητα να λειτουργούν σε αυτές τις αισθήσεις όχι πάντα, αλλά με βάση τη διάθεση και την επιθυμία τους. Η εναλλαγή μεταξύ ερεθισμάτων και ανάπαυσης είναι πολύ σημαντική και δε θα πρέπει για κανέναν λόγο να πιέζονται σε δημιουργικές ασχολίες. Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό, για όλα τα παραπάνω δε χρειάζονται οθόνες και ηλεκτρονικές συσκευές.
Ακόμα και τα βρέφη βιώνουν τα μέσα ενημέρωσης στο οικογενειακό περιβάλλον.
Τα βρέφη και τα νήπια αν και δεν καταλαβαίνουν πολλά από αυτές τις συσκευές, παρατηρούν πώς η οικογένεια ασχολείται με την τηλεόραση, τα smartphones, τους υπολογιστές και το ραδιόφωνο. Παρατηρούν τον πατέρα τους που στέλνει γρήγορα ένα e-mail στον υπολογιστή με το μωρό στην αγκαλιά του ή ψάχνει κάτι στο διαδίκτυο, τη μητέρα τους που μιλάει στο τηλέφωνο ή στέλνει μηνύματα, τα μεγαλύτερα αδέλφια που παρακολουθούν την αγαπημένη τους σειρά ή παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια στον υπολογιστή ενώ τα ίδια παίζουν με τα παιχνίδια τους στο πάτωμα. Τα παιδιά μπορούν να αισθανθούν ότι μερικές φορές δίνεται μεγαλύτερη προσοχή σε αυτά τα μέσα αντί στα ίδια.
Πώς αντιδρούν τα βρέφη και τα μικρά παιδιά στα διαφορά μέσα ενημέρωσης.
Ακόμα κι αν τα μωρά και τα νήπια δεν αντιλαμβάνονται πώς λειτουργούν και ποιος είναι ο σκοπός όλων αυτών των ηλεκτρονικών συσκευών γύρω τους, αντιδρούν σε αυτά: Αντιδρούν με χαρά όταν ακούν τους διάφορους ήχους που παράγουν αυτές οι συσκευές, θέλουν και αυτά να πατούν τα διαφορά πλήκτρα στο πληκτρολόγιο όπως κάνει ο μεγαλύτερος αδερφός ή να “γυρνούν” τις εικόνες στο smartphone όπως κάνει η μαμά και ο μπαμπάς. Όλα αυτά τα ενθουσιάζουν, ωστόσο πολλές φορές μπορεί να αντιδράσουν νευρικά και θυμωμένα για τον απλό λόγο ότι όλα αυτά τα ερεθίσματα είναι υπερβολικά για την ηλικία τους και δεν μπορούν να τα διαχειριστούν.
Επομένως, μην εκθέτετε ποτέ το παιδί σας σε εικόνες και ήχους που δεν έχετε έλεγξει νωρίτερα και δώστε ταυτόχρονα προσοχή στο πώς αντιδρά στα διάφορα ερεθίσματα των ηλεκτρονικών συσκευών που υπάρχουν στο οικογενειακό σας περιβάλλον. Αν παρατηρήσετε έντονες αντιδράσεις (πχ. λύπη, θυμό ή νευρικότητα) απλά κλείστε όλες τις συσκευές!
Ποια μέσα ενημέρωσης ταιριάζουν σε ένα μικρό παιδί;
Κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της ζωής του, το βρέφος ξεκινά να εξοικειώνεται με τη “γλώσσα” του. Αρχίζει να διακρίνει τις εκφράσεις του προσώπου, τον τόνο της φωνής των οικείων του και να καταλαβαίνει τις πρώτες λέξεις. Από την ηλικία των έξι μηνών και μετά, δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις εικόνες και τα εικονογραφημένα βιβλία γίνονται έτσι το αγαπημένο του μέσο. Σε αυτήν την ηλικία τους αρέσει επίσης πολύ να τους διαβάζετε δυνατά, να τους λέτε ιστορίες και να τραγουδάτε μαζί τους. Συστήνεται να διαβάζετε και να δείχνετε εικόνες τακτικά στο παιδί σας. Εξηγήστε του τι είναι αυτό που του διαβάζετε και αυτό που του δείχνετε. Αφήστε το να συμμετάσχει και αυτό, ακόμη και αν εκφράζεται μόνο με μονοσύλλαβους φθόγγους. Με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει να συνδέει αυτό που βιώνει με την ιστορία που ακούει.
Μεταξύ των πρώτων και δεύτερων γενεθλίων τους, οι γλωσσικές ικανότητες των παιδιών συνήθως αυξάνονται σημαντικά. Η καταλληλότερη εκπαίδευση σε αυτή την ηλικία γίνεται μέσω εικονογραφημένων βιβλίων που περιέχουν μικρές ιστοριούλες. Τα παιδιά σε αυτήν την ηλικία ενθουσιάζονται ακόμη και όταν τις ιστοριούλες αυτές τις ακούν από CD λόγο του ότι συνήθως περιέχουν και μουσική κατά τη διάρκεια των αφηγήσεων. Τους αρέσει ιδιαίτερα όταν μπορούν να αναγνωρίζουν τους “ήρωες” μιας ιστορίας ή όταν ακούν ξανά το ίδιο τραγούδι. Για αυτό συνήθως επιμένουν να κοιτάζουν το ίδιο εικονογραφημένο βιβλίο ή να ακούν την ίδια ιστορία από ένα CD. Ωστόσο, ιστορίες ή τραγουδάκια από CD ή διαφορά app σε smartphones και tablets δεν θα πρέπει σε αυτή την ηλικία να χρησιμοποιούνται για πάνω από 30 λεπτά ημερησίως.
Τηλεόραση και παιδιά
Τα βρέφη και τα νήπια δε χρειάζονται καθόλου τηλεόραση. Η ακολουθία και η εναλλαγή των εικόνων είναι πολύ γρήγορη για να μπορούν να αντιληφθούν το οτιδήποτε. Σε αυτές τις ηλικίες, η τηλεόραση δεν ωφελεί πουθενά. Αντίθετα, μελέτες δείχνουν ότι η τηλεόραση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη της ομιλίας τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, την ποιότητα και την διάρκεια του ύπνου τους και να εμποδίσει την επικοινωνία με τους γονείς. Δεν θα πρέπει να μένει το παιδί μόνο του ποτέ μπροστά από ανοιχτή τηλεόραση. Το ίδιο ισχύει και για τη χρήση συσκευών όπως smartphones και tablets.
Dr. med. Δημήτριος Κωνσταντέλος